Bezpieczeństwo przede wszystkim – chyba każdy, kto wykonywał kiedyś jakąś pracę łączącą się z choćby minimalnym ryzykiem, słyszał ten frazes. Fakt, że jest tak często powtarzany, nie sprawia jednak, że traci na aktualności. Bowiem dbanie o bezpieczeństwo, zarówno swoje własne jak i innych, to kwestia, która powinna zajmować czołową pozycję na liście priorytetów każdego człowieka.

W tym artykule przyjrzymy się bliżej pojęciu BHP w kontekście wykonywania prac na rusztowaniu i przedstawimy najważniejsze zasady ochrony zdrowia i życia pracowników przebywających na wysokości. Przeczytaj i dowiedz się więcej.

Czym jest praca na wysokości?

W rozumieniu Rozporządzenia Ministra Pracy z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, o pracy na wysokości możemy mówić wtedy, gdy jest ona wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem ziemi lub podłogą. Należy do prac szczególnie niebezpiecznych i oznacza wykonywanie obowiązków zawodowych np. na rusztowaniach, konstrukcjach budowlanych, kominach, pomostach, słupach, drabinach czy rozmaitych podwyższeniach.

Należy przy tym pamiętać o dwóch określonych przez ustawodawcę wyjątkach. Do pracy na wysokości nie zalicza się pracy na powierzchni, która:

• jest osłonięta ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi;
• jest wyposażona w inne stałe konstrukcje lub stabilne urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.

W tych dwóch przypadkach definicja pracy na wysokości nie obowiązuje, i to niezależnie od wysokości, na jakiej znajduje się wspomniana wyżej powierzchnia.

Na wszystkich powierzchniach oraz w przejściach znajdujących się na wysokości powyżej 1 m od poziomu podłogi lub ziemi powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m, krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m oraz poprzeczki znajdującej się w połowie wysokości między poręczą a krawężnikiem (alternatywnie przestrzeń ta powinna być wypełniona, tak, by uniemożliwić wypadnięcie pracownika). Jeżeli zabezpieczenie miejsca pracy w ten sposób nie jest możliwe, należy zastosować inne środki ochrony zdrowia i życia pracowników.

Wymogi bezpieczeństwa podczas pracy na rusztowaniu

Ze względu na duży stopień zagrożenia zdrowia i życia, przed rozpoczęciem jakiejkolwiek pracy na rusztowaniu niezwykle istotne jest, by zapewnić skuteczne środki ochrony pracowników. Należy to do obowiązków pracodawcy. Brak zapewnienia odpowiednich warunków wykonywania pracy czy sprzętu będącego w stanie skutecznie ochronić pracownika powinno jednoznacznie wskazywać na to, że pracodawca nie podchodzi do kwestii bezpieczeństwa swoich podwładnych w należyty sposób.

Kto może podjąć się pracy na wysokości?

Różni pracodawcy mogą mieć różne wymagania dotyczące kandydatów do podjęcia tego rodzaju pracy. Istnieją jednak wyraźnie sprecyzowane warunki, które bezwzględnie muszą zostać spełnione przez pracownika, zanim zostanie on dopuszczony do pracy na wysokości. Taka osoba musi:

• mieć ukończone 18 lat,
  
• posiadać ważne zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania tego rodzaju pracy,
  
• odbyć i zaliczyć szkolenie BHP,
  
• zostać zapoznana z oceną ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz wszystkimi obowiązującymi w miejscu pracy instrukcjami i procedurami,
  
• zostać wyposażona w środki ochrony indywidualnej (np. hełm ochronny i uprząż) i wiedzieć, jak należy się nimi posługiwać.

Jak skutecznie zabezpieczyć miejsce pracy?

Nie trzeba być specjalistą, by wiedzieć, że praca na rusztowaniu czy jakiejkolwiek innej powierzchni znajdującej się na wysokości niesie za sobą znaczne niebezpieczeństwo. To na pracodawcy ciąży odpowiedzialność za właściwe przygotowanie miejsca pracy, wyposażenie pracowników w niezbędny sprzęt i takie zorganizowanie prac, by ryzyko wypadku było jak najmniejsze.

Pracodawca musi przede wszystkim zapewnić bezpośredni i stały nadzór wyznaczonej osoby nad pracami wykonywanymi na wysokości oraz nad wykorzystywanym sprzętem.

Każde rusztowanie powinno być konstrukcją stabilną, odpowiednio wytrzymałą i zabezpieczoną przed nagłą zmianą położenia; należy też zadbać o bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i zapewnić pozbawione ryzyka dojście do stanowiska pracy. Dlatego niezwykle ważne jest, aby upewnić się co do stanu technicznego wykorzystywanej konstrukcji, gdy na przykład decydujemy się skorzystać z usług firmy oferującej wynajem rusztowań.

Organizacja pracy na wysokości nie powinna wiązać się z koniecznością wychylania się poza obręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym znajduje się pracownik. W przypadku, gdy niemożliwe jest zorganizowanie prac w sposób gwarantujący pracownikom przebywanie poza strefą zagrożenia upadkiem z wysokości, pracodawca musi zadbać o zapewnienie sprzętu chroniącego, który jak najlepiej zabezpieczy pracownika. Mowa tu o środkach ochrony zbiorowej (np. balustrady, siatki ochronne) oraz o w pełni sprawnych środkach ochrony indywidualnej (np. hełm ochronny, szelki czy uprząż).

W tym miejscu warto wspomnieć o właściwym systemie, który zapobiega wypadnięciu pracownika, składają się na niego następujące elementy:

• punkt kotwiczący – element pozwalający na bezpieczne przymocowanie zespołu łącząco-amortyzującego do stałych elementów konstrukcji; punkty te muszą charakteryzować się odpowiednią wytrzymałością;
  
• szelki bezpieczeństwa – element zapewniający utrzymanie ciała człowieka podczas spadania i równomierne rozłożenie sił towarzyszących powstrzymywaniu spadania; konstrukcja szelek powinna zapewnić również możliwość bezpiecznego i w miarę wygodnego oczekiwania poszkodowanego na udzielenie pomocy;
  
• zespół łącząco-amortyzujący – element łączący punkt zaczepowy w szelkach z punktem kotwiczącym, którego podstawowym celem jest zapobieżenie upadkowi, a w przypadku jego wystąpienia, złagodzenie skutków nagłej utraty prędkości.

Pracodawca musi koniecznie upewnić się, że wszyscy pracownicy oddelegowani do pracy na rusztowaniu czy innej konstrukcji zostali zapoznani z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Wykształcenie dobrych nawyków w miejscu pracy może znacząco przyczynić się do zredukowania liczby wypadków związanych z wykonywaniem prac na wysokości.

Innym działaniem profilaktycznym jest odpowiednie oznakowanie stref szczególnie niebezpiecznych i odgrodzenie terenu, na którym prowadzone są prace.

Podsumowanie

Praca na wysokości bezsprzecznie należy do prac szczególnie niebezpiecznych, więc takie kwestie jak odpowiedzialność i obowiązki pracodawcy, właściwa i wieloaspektowa edukacja pracowników oraz niezawodny sprzęt, są kluczowe, jeśli chodzi o bezpieczeństwo. Każda osoba zaangażowana w proces przygotowania stanowiska pracy na powierzchniach wzniesionych i każdy, kto taką pracę wykonuje, musi mieć świadomość, że nawet najmniejsze niewłaściwe zachowanie i spowodowane brakiem szkoleń błędy mogą mieć fatalne konsekwencje.